فتوای سوال برانگیز

بسم الله الرحمن الرحیم

معمولا در اتفاقات هیجانی نباید سریع اظهار نظر کرد. اظهار نظر سریع انسان را به دو پرتگاه نزدیک می کند یکی مسئله خروج از حد اعتدال و میانه روی است و دیگری ندیدن همه ابعاد ماجر است ابعادی که برای روشن شدن گاهی نیاز به گذر زمان دارند.

نزدیک به یک هفته از نشر استفتائی از آیت الله مکارم شیرازی می گذرد. سوال درباره مورد مسئله حجاب بود که عکس العمل های متفاوتی در پی داشت؛ میگفتند:

هتک مرجعیت شیعه شده است، سرخوردگی مذهبی ها را در پی دارد، ضعف بنیادهای دینی تا علمای دیم هم رسیده است، آزادی های یواشکی علنی شد و.

اما با آرام شدن فضا بهتر می توان این مسئله را بررسی کرد.

مقدمه:

1. استفتاء و پرسش این خصوصیت را دارد که پاسخ دهنده با ملاحظه شرایط خاص مخاطب، پاسخ می دهد.

در واقع تفاوت استفتاء با فتوا این است که در فتوا ، نظر به صورت کلی ارائه می شود و برای شرایط عمومی است اما استفتاء پاسخ به آن شرایطی است که پرسش کننده دارد به خلاف فتوا که عام است.

2. این استفتاء شش سال پیش انجام شده است و بازنشر دوباره این فتوا آنهم در نزدیک روز "حجاب و عفاف" باعث حساس شدن اذهان می شود.

متن استفتاء

استفتا و پاسخ ایشان را ببینید:

سوال: وظیفه خواهران دانشجوى مسلمان ترکیه و دیگر کشورها نسبت به رعایت حجاب در دو فرض زیر چیست؟

۱- شرط گذراندن تمام ترمهاى دانشجویى در دانشگاه هاى تحت مدیریّت آنها، رعایت نکردن حجاب شرعى است.

۲- شرط اتمام چند ترم باقیمانده از رشته خاصّى در دانشگاه ترک حجاب است.

پاسخ: با توجه به اینکه اگر دختران مسلمان و متدیّن دروس عالى را نخوانند تنها افراد بى بند و بار و لامذهب پست هاى مهم را اشغال مى کنند، به افراد متدیّن اجازه داده مى شود که حجاب را در خصوص مواردى که ضرورت دارد رعایت نکنند، ولى در غیر آن موارد حتماً مراعات نمایند.

----------

نکته مهمی که در پاسخ ایشان وجود دارد و باید بدان دقت کرد مسئله ضرورت است.

در فقه اسلامی قاعده ای وجود دارد بنام رعایت ضرورت و دفع اهم بخاطر مهم.

با این توضیح که قاعده ضرورت در فقه اسلامی اجازه داده است که یک مسئله با درجه اهمیت مهم و عالی بخاطر یک مسئله رده بالاتر که اهم شده است، فدا شود. به عنوان مثال یکی از مهمترین مسائل اسلام حفظ جان خود است که اگر به خطر بیفتد حتی جواز نوشیدن شراب و خوردن گوشت حیوان حرام گوشت مرده هم داده شده است. این دو مورد-شراب، گوشت حیوان حرام گوشت- از موارد محرمات کبیره هستند که در قرآن هم به آنها تصریح شده است.

همین جان انسان که بخاطر آن چند حرام حلال شده است، اگر در مقابل امر مهمتری قرار بگیرد باید آن را فدا بکنیم تا مسئله مهمتر را نگهدار بکنیم، مثل اگر ببینیم که جان معصوم در خطر است، بدون شک باید نفس خویش را فدا کنیم تا جان معصوم لطمه ای نبیند.

با توجه به این قاعده که ضرورت نام دارد حضرت آیت الله مکارم مسئله را مطرح کرده اند.

ایشان بر این فرض که تحصیل در این رشته انحصار در این دانشگاه دارد و این علم برای حفظ نظام-از طریق کسب مقام عالی مملکتی- ضرورت دارد.

به اصطلاح طلبه ها قضیه شرطیه است یعنی مشروط به پیش آمدن ضرورت این جواز داده شده است.

پس ایشان حفظ نظام را اهم دانسته اند و حفظ حجاب را مهم؛ همانطور که حفظ جان معصوم اهم است و حفظ جان خویش مهم.

آنچه تا اینجا بدان اشاره شد حاکی از نظامند بودن این نظر فقهی است که نمی توان اشکالات ساده و هیجانی نسبت به آن وارد کرد.

بعنوان نکته آخر در این باب یادآور می شویم که تشخیص مصداق با مکلف است یعنی خود فرد باید به این تشخیص برسد که آیا با کشف حجاب برای درس خواندن ضرورت حفظ نظام را تحصیل می کند یا خیر.

در انتها با توجه به اینکه مقلد مقام معظم رهبری هستم فتوای ایشان را در این باب ذکر می کنم؛ ایشان در پاسخ به همین سوال می فرمایند:

در هر دو صورت رعایت حجاب لازم است

هیچگاه در هیجانات نظر ندهیم.